Του Ηλία Καρανάση
Εχτές ξύπνησα σαστισμένος λόγω του ονείρου που είχα δει. Ήταν λέει τέλος του 2021, και είχα ανοίξει στην οθόνη του υπολογιστή μου τη λίστα με τις ευχές/προσδοκίες μου για την αγορά ενέργειας, την οποία λίστα είχα συντάξει στην αρχή του έτους. Προς μεγάλη μου χαρά, οι περισσότερες ευχές μου είχαν εκπληρωθεί!
Όλοι οι «παίχτες» της αγοράς ενέργειας είχαν καταφέρει να δουν το “δάσος” πέρα από το δικό τους “δέντρο”. Είχαν αποκτήσει ξεκάθαρο όραμα για την Ελληνική αλλά και την Ευρωπαϊκή αγορά, και έπαιρναν λογικές αποφάσεις μέσα σε ένα ελεύθερο, διαφανές και ανταγωνιστικό οικονομικό περιβάλλον, τα εξωτερικά πλαίσια του οποίου είχε καθορίσει σταθερά η Πολιτεία με ορίζοντα 20ετίας.
Η Ελληνική Κυβέρνηση και το Υπουργείο Ενέργειας (ΥΠΕΝ) λειτουργούσαν με αποκλειστικό στόχο το δημόσιο συμφέρον, προσμετρώντας εξαντλητικά σε κάθε τους απόφαση τα κοινωνικά και όχι τα πολιτικά κόστη και οφέλη, και χρησιμοποιώντας ως τελικό ποσοτικό δείκτη αξιολόγησης την κατά κεφαλήν αγοραστική δύναμη των πολιτών. Είχαν απλοποιήσει το νομικό πλαίσιο της αγοράς ενέργειας και το είχαν ενοποιήσει σε ένα τόμο 200ων σελίδων, την «Χάρτα της Αγοράς Ενέργειας». Είχαν με επιτυχία υλοποιήσει το target model, λαμβάνοντας υπόψη πολύ προσεκτικά τα Ελληνικά συγκριτικά πλεονεκτήματα, μειονεκτήματα και ιδιαιτερότητες. Είχαν εισάγει ένα νέο νομοθετικό πλαίσιο για την Αποθήκευση, την Αυτοπαραγωγή, και τις ΑΠΕ, που ήταν απλό, κοστοστρεφές, ενιαίο, ευέλικτο, περιεκτικό και ανεξάρτητο του καυσίμου, της τεχνολογίας και του μεγέθους του φορέα που το ακολουθεί. Είχαν κάνει νέο ρεκόρ (πάνω από δώδεκα μήνες!) στο χρόνο που είχε περάσει χωρίς να αναστατώσουν την αγορά με κάποια αναδρομική νομοθετική παρέμβαση. Είχαν εγκαταλείψει την πολιτική του «Εθνικού Πρωταθλητή» για τη ΔΕΗ χωρίς να χρειαστεί να το επιβάλλει η ΕΕ. Είχαν ψηφιοποιήσει την αγορά σε τέτοιο βαθμό που είχαν «κλέψει» τα πρωτοσέλιδα από το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Η Κυβέρνηση δεν εφάρμοζε παθητικά τον Ευρωπαϊκο σχεδιασμό για την απολιγνητοποίηση, την ηλεκτροκίνηση, την υπεράκτια παραγωγή, και το υδρογόνο, αλλά συμμετείχε ενεργά, πρωταγωνιστούσε, χάραζε το δρόμο. Και οι Περιφερειάρχες της τη στήριζαν αντί να της βάζουν τρικλοποδιές. Το όραμα της Κυβέρνησης για την Κλιματική Αλλαγή ήταν τόσο ξεκάθαρο, καινοτόμο, εμπεριστατωμένο, δίκαιο και πειστικό, που είχε υιοθετηθεί αυτούσιο από την ΕΕ και όλα της τα μέλη. Στους διαδρόμους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δεν μιλούσαν πια για «Αναθεωρημένη Ευρωπαϊκή Ενεργειακή Στρατηγική 2020» αλλά για το «‘Ελληνικό Σχέδιο».
Η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) είχε αποκτήσει απόλυτη ανεξαρτησία από την Κυβέρνηση, τόση που θα τη ζήλευε και η Τράπεζα της Ελλάδος. Είχε δικό της προϋπολογισμό που δεν επιβάρυνε ούτε επιδοτούσε τον κρατικό, και μπορούσε να λειτουργεί χωρίς να χρειάζεται να νομοθετήσει η Βουλή για αυτό. Το προσωπικό της ήταν επαρκές, καταρτισμένο, καλοπληρωμένο, αποδοτικό και είχε κατανοήσει και υιοθετήσει απολύτως το νέο Mission-Vision Statement του οργανισμού, που ήταν: «Άρουμε τις στρεβλώσεις και ενισχύουμε τον ανταγωνισμό στην Ελληνική Αγορά ενέργειας με στόχο τη μείωση του ενεργειακού κόστους των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων». Οι αιτήσεις για Βεβαιώσεις Παραγωγού αλλά και κάθε άλλη άδεια γίνονταν ηλεκτρονικά, και είχαν αυτοματοποιηθεί σε βαθμό που οι Βεβαιώσεις εκδίδονταν εντός 3ών εργάσιμων ημερών. Οι κύκλοι υποβολής αιτήσεων είχαν καταργηθεί, και μπορούσε τώρα οποιοσδήποτε να υποβάλει την αίτησή του 365 μέρες το χρόνο. Η ιστοσελίδα της ΡΑΕ ήταν πλήρης, ενημερωμένη, με uptime 100% και παρείχε πρόσβαση σε πραγματικό χρόνο στις κινήσεις όλων των ειδικών λογαριασμών της αγοράς ενέργειας. Είχε λάβει 3 διεθνή βραβεία για την αισθητική, τη λειτουργικότητά της και τη διαφάνεια στην παροχή πληροφορίας.
Ο Διαχειριστής του Συστήματος Διανομής (ΔΕΔΔΗΕ) είχε ιδιωτικοποιηθεί σε πλειοψηφικό ποσοστό και είχε μέσα σε ένα έτος τοποθετήσει έξυπνους μετρητές στους μεγαλύτερους καταναλωτές που συνολικά κατανάλωναν το 80% της ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα. Ήταν η ταχύτερη και οικονομικά αποτελεσματικότερη ανάπτυξη έξυπνων μετρητών σε όλο τον κόσμο από τότε που βγήκαν οι έξυπνοι μετρητές. Αυτό είχε εμπλουτίσει τις υπηρεσίες και είχε μειώσει τα κόστη που απολάμβαναν οι καταναλωτές αλλά και το δίκτυο. Οι κατασκευαστές μετρητών είχαν ανοίξει ερευνητικά κέντρα στην Ελλάδα και δοκίμαζαν εδώ όλα τα νέα προϊόντα τους πριν τα εισάγουν στον υπόλοιπο κόσμο.
Ο Διαχειριστής του Συστήματος Μεταφοράς (ΑΔΜΗΕ) είχε εξαγοραστεί επιθετικά από τη State Grid. Είχε ενισχύσει και επεκτείνει τα δίκτυά του σε τέτοιο βαθμό που η επάρκεια ηλεκτρικού χώρου είχε σταματήσει να αποτελεί πονοκέφαλο για τα νέα έργα. Η έννοια του «μη διασυνδεδεμένου συστήματος» είχε ξεχαστεί, γιατί όλα τα Ελληνικά νησιά, η Κύπρος αλλά και όλα τα Τουρκικά νησιά (!) είχαν διασυνδεθεί με την Ηπειρωτική Ελλάδα, ενώ είχαν κάνει την εμφάνισή τους τα πρώτα πλωτά αιολικά και Φ/Β πάρκα και τα πρώτα Αιολικά επάνω σε βραχονησίδες. Κάποιοι αναλυτές υπονόησαν ότι αυτό είχε συμβάλει στη ηρεμία που είχε επέλθει στην Ανατολική Μεσόγειο εδώ και πολλούς μήνες.
Ο Διαχειριστής ΑΠΕ και ΕΠ (ΔΑΠΕΕΠ) είχε εκσυγχρονισθεί εντυπωσιακά, σε βαθμό που ο Τύπος και το ΥΠΕΝ τον αποκαλούσαν με χιούμορ και αυταρέσκεια ως την Ελληνική Google ή Groogle. Οι πληρωμές όλων των ενισχυόμενων ΑΠΕ γίνονταν μέσα σε μόλις ένα μήνα. Τα δελτία ΑΠΕ και οι προβλέψεις του ΔΑΠΕΕΠ για την αγορά και τον ΕΛΑΠΕ, ανανεώνονταν και δημοσιεύονταν την πρώτη του μήνα στις 12:00, με θρησκευτική ευλάβεια. Οι Υπηρεσίες του ΔΑΠΕΕΠ ήταν τόσο υψηλού επιπέδου που ο ΣΠΕΦ είχε παρέμβει με μεγάλη ένταση υπέρ του, ώστε ο ΔΑΠΕΕΠ να γίνει ΦΟΣΕ Πρώτης Επιλογής από ΦΟΣΕ Τελευταίου Καταφυγίου. Η εκκαθάριση και πίστωση των Εγγυήσεων Προέλευσης γινόταν αυτόματα στους λογαριασμούς των ΑΠΕ, ακόμα και των οικιακών Φ/Β στις στέγες. Το Ελληνικό σύστημα των Εγγυήσεων προέλευσης είχε διασυνδεθεί με τα άλλα Ευρωπαϊκά αλλά και με το Χρηματιστήριο Ενέργειας και ταυτόχρονα είχε συγχωνευτεί με αυτό των δικαιωμάτων ρύπων (EU ETS), και όλα αυτά μαζί είχαν μεταφορτωθεί στο blockchain, με τα στελέχη του ΔΑΠΕΕΠ να έχουν υλοποιήσει σχεδόν μόνοι τους αυτό το τιτάνιο έργο. Για αυτό το λόγο ο ΔΑΠΕΕΠ είχε ανακηρυχθεί επίτιμο ισόβιο μέλος του Association of Issuing Bodies (AIB) και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε αποφασίσει με προσωπική παρέμβαση της Ursula von der Leyen, ότι ο Γενικός Διευθυντής της DG CLIMA θα είναι τιμής ένεκεν πάντα Έλληνας με προϋπηρεσία στο ΔΑΠΕΕΠ.
Το Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας (ΕΧΕ) είχε λύσει όλα τα προβλήματα στη λειτουργία του Target Model το οποίο πλέον λειτουργούσε σαν Ελβετικό ρολόι με την οριακή Τιμή Συστήματος (ΟΤΣ) και τις χρεώσεις των διαφόρων υπηρεσιών στο σύστημα να έχουν κατακρημνισθεί και η εξοικονόμηση αυτή να έχει φτάσει στους τελικούς καταναλωτές. Είχε εξαγοραστεί από το Shanghai Energy Exchange, και είχε εμπλουτίσει δραστικά τα προϊόντα που διαπραγματευόταν. Ήταν πλέον το χρηματιστήριο ενεργειακών και κλιματικών συμβολαίων με τη μεγαλύτερη ρευστότητα και τους μεγαλύτερους όγκους στην Ευρώπη. Προσέλκυε συναλλασσόμενους από όλο τον κόσμο, και φημιζόταν για τις ανταγωνιστικές του χρεώσεις, το βάθος της αγοράς σε όλα του τα συμβόλαια, την ευκολία εγγραφής των χρηστών του και την τεχνολογική του υπεροχή, σε σχέση με άλλα χρηματιστήρια.
Η Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ), είχε απογαλακτιστεί εντελώς από το δημόσιο, είχε συγχωνευτεί με την Energias De Portugal, και πρωταγωνιστούσε σε παγκόσμιο επίπεδο στην παραγωγή και προμήθεια ενέργειας από ΑΠΕ. Είχε χάσει μεγάλο μερίδιο αγοράς στην Ελλάδα, αλλά είχε αυξήσει σημαντικά το εγχώριο ποσοστό κέρδους της. Ο Ισολογισμός της ήταν τόσο υγιής και η εξωστρέφειά της τόσο εντυπωσιακή, που όχι μόνο διδασκόταν ως υπόδειγμα επιτυχημένου turn around στα οικονομικά πανεπιστήμια όλου του κόσμου, αλλά είχε γίνει πλέον δεκτή ως μέλος του Ελληνικού Συνδέσμου Προμηθευτών Ενέργειας (ΕΣΠΕΝ)!
Οι προμηθευτές και οι παραγωγοί ενέργειας είχαν μεγαλώσει και ωριμάσει. Επένδυαν και έπαιρναν ρίσκο με σκοπό το κέρδος, χωρίς να νιώθουν ενοχές για αυτό, μέσα σε ένα οικονομικό περιβάλλον που ήταν σταθερό και αξιόπιστο. Οι πρώτες μεγάλες συγχωνεύσεις και εξαγορές στον κλάδο είχαν οδηγήσει στα πρώτα εταιρικά σχήματα που είχαν μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς από τη ΔΕΗ. Υπό τη Δαμόκλειο Σπάθη της ΡΑΕ, λειτουργούσαν μακριά από πρακτικές αθέμιτου ανταγωνισμού και αντικρουόμενα συμφέροντα. Καταλάβαιναν και ασπάζονταν την έννοια του marginal pricing που εφαρμόζεται στις ελεύθερες, ανταγωνιστικές αγορές των commodities όπως είναι η ηλεκτρική ενέργεια. Διαφοροποιούσαν τις υπηρεσίες τους με άλλους τρόπους πέραν της τιμής της ενέργειας. Είχαν δημιουργήσει χιλιάδες νέες καλοπληρωμένες θέσεις εργασίας. Είχαν συμβάλει αποφασιστικά στην επίτευξη των κλιματικών δεσμεύσεων της χώρας. Πρόσφεραν υπηρεσίες και συμβάσεις που επέτρεπαν εύκολη σύγκριση, χωρίς αστερίσκους και μικρά γράμματα. Εξέδιδαν λογαριασμούς που καταλάβαινε και ένας 12χρονος. Είχαν σταματήσει να ενοχλούν τους καταναλωτές τηλεφωνικά.
Οι επενδυτές ΑΠΕ είχαν αλλάξει προφίλ. Ήταν ευχαριστημένοι με οικονομικές αποδόσεις έργων της τάξης του 5%, με country risk Ευρωπαϊκής χώρας και όχι μπανανίας. Είχαν καταλάβει την έννοια των οικονομιών κλίμακας και για αυτό είχαν αρχίσει να συνασπίζονται. Συνέταξαν και συμφώνησαν τον “Κώδικα Δεοντολογίας Επενδυτών στην Αγορά Ενέργειας”. Πήραν πρωτοβουλίες ώστε να αποβληθούν από τις τάξεις τους οι κακόβουλοι παίχτες. Σταμάτησαν να κάνουν αιτήσεις για βεβαιώσεις παραγωγού σαν να είναι χαρτοπόλεμος. “Έβαλαν τα χρήματά τους εκεί που ήταν το στόμα τους”.
Οι τοπικές κοινωνίες είχαν κάνει στροφή 180 μοιρών στον τρόπο που «έβλεπαν» τις ΑΠΕ. Συμμετείχαν στις τοπικές δημόσιες διαβουλεύσεις χωρίς προκατάληψη, με τη λογική μπροστά από το συναίσθημα, χωρίς να ενδίδουν στο λαϊκισμό των διαφόρων μικρών και μεγάλων τοπικών συμφερόντων. Είχαν μάθει να ερευνούν, να ρωτούν, να ακούνε, να κάνουν καλοπροαίρετη κριτική και δημοκρατικό διάλογο. Είχαν υπάρξει οι πρώτες περιπτώσεις Δημάρχων που διαγκωνίζονταν για να προσελκύσουν κάποια συγκεκριμένη επένδυση ΑΠΕ, πράγμα ανήκουστο ένα χρόνο πριν.
Οι Ελληνικές επιχειρήσεις, είχαν σταματήσει να διαμαρτύρονται για το κόστος της ενέργειας και αναρωτήθηκαν τι μπορούν να κάνουν οι ίδιες για αυτό. Συνέβαλλαν εποικοδομητικά σε όλες τις σχετικές δημόσιες διαβουλεύσεις με επιχειρήματα που θα ζήλευαν και οι ειδικοί. Επένδυσαν στην Αυτοπαραγωγή, στην εξοικονόμηση ενέργειας και σε συστήματα ενεργειακής διαχείρισης. Εκπαιδεύτηκαν σε θέματα Environment Social and Corporate Governance (ESC) και τα υιοθέτησαν στη λειτουργίας τους. Συνυπολόγιζαν το εξωτερικό κόστος του κλιματικού τους αποτυπώματος στα επιχειρησιακά τους σχέδια. Απαίτησαν από τους προμηθευτές να παρέχουν πράσινη ενέργεια. Άρχισαν να εκδίδουν ετήσια έκθεση κλιματικής και ενεργειακής απόδοσης μαζί με τις λογιστικές τους καταστάσεις υπό την πίεση της ΤτΕ και της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς. Κάλυψαν τα κτίριά τους με μικρά Φωτοβολταϊκά. Εξουδετέρωσαν το υπολειπόμενο ανθρακικό τους αποτύπωμα με τη χρήση carbon offsets. Ακόμα και οι μικρές επιχειρήσεις.
Οι ιδιώτες καταναλωτές ενέργειας, είχαν γίνει πιο υπεύθυνοι καταναλωτές. Είχαν αντιληφθεί την πολυπλοκότητα, την παγκοσμιότητα και τη σοβαρότητα, της κλιματικής αλλαγής, και της εξάντλησης των φυσικών πόρων. Είχαν βάλει σε προτεραιότητα την εξοικονόμηση ενέργειας και καταλάβαιναν πλέον δύσκολες οικονομικές έννοιες όπως οι ρυθμιζόμενες χρεώσεις, το ανθρακικό αποτύπωμα, το οριακό κόστος. Σε αυτό είχε συμβάλει και η εισαγωγή στην Πρώτη Λυκείου, του μαθήματος της «Κλιματικής Αγωγής του Πολίτη». Οι καταναλωτές κατανοούσαν την ανάγκη για αλληλεγγύη προς τους ενεργειακά ευάλωτους, και για τις οικονομικές θυσίες που απαιτούνταν ώστε να μην υποθηκευτεί το ενεργειακό και κλιματικό μέλλον των επόμενων γενεών. Απαιτούσαν καλύτερες και φθηνότερες υπηρεσίες από τους προμηθευτές ενέργειας. Εντόπιζαν και αξιοποιούσαν ευκαιρίες για να μειώσουν το ενεργειακό τους κόστος. Τοποθετούσαν μικρά Φ/Β στα σπίτια τους. Έψαχναν και έβρισκαν τρόπους να εξουδετερώσουν το ενεργειακό τους αποτύπωμα. Έβαζαν τα θέματα ενέργειας και κλιματικής αλλαγής πίσω από την ψήφο τους.
Όλα τα παραπάνω είχαν εκτοξεύσει την Ελληνική αγορά ενέργειας και επιδράσει πολύ θετικά στην Ελληνική οικονομία γενικότερα. Η Ελλάδα έγινε μία από τις πιο διασυνδεδεμένες και πράσινες ενεργειακά χώρες της Ευρώπης . Το κόστος ενέργειας μειώθηκε για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Οι δείκτες ενεργειακής έντασης, ενεργειακής φτώχειας και κατά κεφαλήν ανθρακικού αποτυπώματος έπεσαν πολύ κάτω του Ευρωπαϊκού μέσου όρου. Η καμπύλη φορτίου ομαλοποιήθηκε. Οι σταυροειδής επιδοτήσεις διακόπηκαν. Ο “κοστίζων” και ο “ρυπαίνων” πλήρωναν. Δημιουργήθηκαν χιλιάδες νέες θέσεις εργασίες υψηλής εξειδίκευσης και η αγορά ενέργειας είχε συμβάλλει στην αύξηση του ΑΕΠ κατά 2 επιπλέον ποσοστιαίες μονάδες μέσα σε ένα έτος.
Τα οφέλη όμως δεν ήταν μόνο οικονομικά. Είχε επιταχυνθεί δραστικά ο εκδημοκρατισμός της αγοράς ενέργειας. Όλες οι πληροφορίες, τα προϊόντα και οι υπηρεσίες, παρέχονταν μέσα από το διαδίκτυο. Όλοι συμμετείχαν δίκαια τόσο στα κόστη όσο και στα οφέλη. Ακόμα και ο μικρότερος καταναλωτής. Οι «διευκολύνσεις» σε δήθεν στρατηγικούς επενδυτές, ενεργειακές κοινότητες, βλαχοδήμαρχους, αγρότες του Κολωνακίου, καθηγητές-επιχειρηματίες με Ευρωπαϊκά κονδύλια, λομπίστες και προνομιακούς συνομιλητές παντός είδους, είχαν σταματήσει δια παντός, και τα περιστατικά αυτά είχαν απωθηθεί ενοχικά στο εθνικό υποσυνείδητο. Τέλος είχε επιτευχθεί η «αποκέντρωση» της αγοράς ενέργειας. Ο δείκτης Herfindahl-Hirschman της Παραγωγής και της Προμήθειας έπεσαν κάτω από 2000. Το λήμμα «prossumer» αναδυόταν μέσα από τις μηχανές αναζήτησης σε περισσότερες από 3 εκατομμύρια Ελληνικές ιστοσελίδες, επιτείνοντας τον εκνευρισμό του Γ. Μπαμπινιώτη ο οποίος επέμενε να αντιπροτείνει εμφατικά τη λέξη «Παραναλωτής».